Φτώχεια μαζί με την τιμή

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Φτώχεια μαζί με την τιμή».

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, το τραγούδι ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά
στην Αθήνα το 1933 από τη Ρόζα Εσκενάζυ (Parlophon 101434 - B-21733).

Ο σκοπός, όμως, εντοπίζεται και στην τουρκόφωνη δισκογραφία. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 η Semahat Özdenses ηχογράφησε στην Κωνσταντινούπολη το τραγούδι "A benim mor çiçeğim" για την Odeon (270431).

Στους δισκογραφικούς καταλόγους εντοπίζονται άλλες δύο τουρκικές ηχογραφήσεις οι οποίες πιθανόν να σχετίζονται με το εν λόγω τραγούδι. Για καμία, όμως, δεν έχει εντοπιστεί ηχητικό υλικό:

- "A benim mor çiçeğim", Riyaseti Cumhur İncesaz Heyeti, Κωνσταντινούπολη, πιθανώς στα τέλη της δεκαετίας του 1920 (Columbia 12389)
- "A benim mor çiçeğim", Saime Sinan, Κωνσταντινούπολη, 1953 (Columbia 17953)

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Τούντας Παναγιώτης
Τραγουδιστές:
Αμπατζή Ρίτα
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Λαϊκή ορχήστρα
Διεύθυνση Ορχήστρας:
Τούντας Παναγιώτης
Χρονολογία ηχογράφησης:
1934
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Καρσιλαμάς
Εκδότης:
Columbia Ελλάδος
Αριθμός καταλόγου:
D.G. 498
Αριθμός μήτρας:
W.G. 817
Διάρκεια:
3:24
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Col_DG498_FtocheiaMaziMeTinTimi
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Φτώχεια μαζί με την τιμή", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11309
Στίχοι:
Bρ’ εγώ είμαι η μόρτισσα Κική
που ήμουν δυο μήνες φυλακή

Γιατ’ είν’ τα γούστα μου τρελά
και δε φοβούμαι το μπελά
ξέρω και ρίχνω πιστολιές
σ’ όποιον μου κάνει μπαμπεσιές

Δε θέλω πλούτη και καλά
μ’ αρέσ’ η φτώχεια κι η εργατιά

Κι αν παντρευτώ με το καιρό
άντρα εργάτη θε να βρώ
φτώχια μαζί με την τιμή
θέλω να ζήσω μια στιγμή

— Γεια σου, Ρίτα! Να ζήσει η φτώχεια!

Bρ’ εγώ είμαι η μόρτισσα Κική
που ήμουν δυο μήνες φυλακή

Γιατ’ είν’ τα γούστα μου τρελά
και δε φοβούμαι το μπελά
ξέρω και ρίχνω πιστολιές
σ’ όποιον μου κάνει μπαμπεσιές

Τα πλούτη τα περιφρονώ
στη φτώχεια πιο καλά περνώ

Μέσα στην τίμια εργατιά
βρίσκεις τα πιο καλά παιδιά
φτώχεια μαζί με τη τιμή
θέλω να ζήσω μια στιγμή

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Φτώχεια μαζί με την τιμή».

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, το τραγούδι ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά
στην Αθήνα το 1933 από τη Ρόζα Εσκενάζυ (Parlophon 101434 - B-21733).

Ο σκοπός, όμως, εντοπίζεται και στην τουρκόφωνη δισκογραφία. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 η Semahat Özdenses ηχογράφησε στην Κωνσταντινούπολη το τραγούδι "A benim mor çiçeğim" για την Odeon (270431).

Στους δισκογραφικούς καταλόγους εντοπίζονται άλλες δύο τουρκικές ηχογραφήσεις οι οποίες πιθανόν να σχετίζονται με το εν λόγω τραγούδι. Για καμία, όμως, δεν έχει εντοπιστεί ηχητικό υλικό:

- "A benim mor çiçeğim", Riyaseti Cumhur İncesaz Heyeti, Κωνσταντινούπολη, πιθανώς στα τέλη της δεκαετίας του 1920 (Columbia 12389)
- "A benim mor çiçeğim", Saime Sinan, Κωνσταντινούπολη, 1953 (Columbia 17953)

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Τούντας Παναγιώτης
Τραγουδιστές:
Αμπατζή Ρίτα
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Λαϊκή ορχήστρα
Διεύθυνση Ορχήστρας:
Τούντας Παναγιώτης
Χρονολογία ηχογράφησης:
1934
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Καρσιλαμάς
Εκδότης:
Columbia Ελλάδος
Αριθμός καταλόγου:
D.G. 498
Αριθμός μήτρας:
W.G. 817
Διάρκεια:
3:24
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Col_DG498_FtocheiaMaziMeTinTimi
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Φτώχεια μαζί με την τιμή", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11309
Στίχοι:
Bρ’ εγώ είμαι η μόρτισσα Κική
που ήμουν δυο μήνες φυλακή

Γιατ’ είν’ τα γούστα μου τρελά
και δε φοβούμαι το μπελά
ξέρω και ρίχνω πιστολιές
σ’ όποιον μου κάνει μπαμπεσιές

Δε θέλω πλούτη και καλά
μ’ αρέσ’ η φτώχεια κι η εργατιά

Κι αν παντρευτώ με το καιρό
άντρα εργάτη θε να βρώ
φτώχια μαζί με την τιμή
θέλω να ζήσω μια στιγμή

— Γεια σου, Ρίτα! Να ζήσει η φτώχεια!

Bρ’ εγώ είμαι η μόρτισσα Κική
που ήμουν δυο μήνες φυλακή

Γιατ’ είν’ τα γούστα μου τρελά
και δε φοβούμαι το μπελά
ξέρω και ρίχνω πιστολιές
σ’ όποιον μου κάνει μπαμπεσιές

Τα πλούτη τα περιφρονώ
στη φτώχεια πιο καλά περνώ

Μέσα στην τίμια εργατιά
βρίσκεις τα πιο καλά παιδιά
φτώχεια μαζί με τη τιμή
θέλω να ζήσω μια στιγμή

Δείτε επίσης