Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλο τον κόσμο, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων αναδεικνύει τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες των μουσικών πραγματικοτήτων. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή του ρωσικού τραγουδιού "Эй, ухнем" (Ey, ukhnem) με ελληνικούς στίχους.
Η παρτιτούρα του τραγουδιού δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1866 στην Αγία Πετρούπολη από τον A. Johansen στην έκδοση "Сборникъ русскихъ народныхъ пѣсенъ" ("Συλλογή Λαϊκών Ρωσικών Τραγουδιών"), η οποία περιλαμβάνει 40 ρωσικά τραγούδια που συνέλεξε και επιμελήθηκε ο Mily Balakirev (Милий Алексеевич Балакирев).
Πιθανότατα ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά από τον Александр Макаров-Юнев (Aleksandr Makarov-Yunev) στην Αγία Πετρούπουλη τον Μάρτιο του 1900 (Gramophone 1123 A - 22086).
Ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιστορική δισκογραφία της Ρωσίας (βλ. https://www.russian-records.com και στη βάση δεδομένων του Alan Kelly), ενώ καταγράφεται και σε άλλες δισκογραφίες όπως των ΗΠΑ, με τον τίτλο "Song of the Volga boatmen" (βλ. εδώ), της Πολωνίας, της Φινλανδίας κ.ά. Ενδεικτικά:
- Хоръ Марiинскаго Театра, Αγία Πετρούπολη, 1903 (Zonophone 1336C - X-64617)
- Известный Великорусскiй оркестръ, Ιανουάριος 1911 (Syrena 10273 - 10273)
- "Barge Song", Albert Gregorowitch Janpolski, Νέα Υόρκη, 25 Φεβρουαρίου 1911 (Columbia 19384 - E863)
- "Song of the Volga boatmen", Emilio de Gogorza, Κάμντεν, Νέα Υερσέη, 8 Ιουνίου 1921 (Victor B-25342 - 64997)
- "Song of the Volga boatmen", Feodor Chaliapin, Hayes, Λονδίνο, 9 Οκτωβρίου 1922 (Gramophone Cc 1891-4 - 2-022016, Electrola DB105, Victor 88663, 6058 κ.ά.)
- "Volgan lotjamiesten laulu", Hannes Saari, Νέα Υόρκη, Μάρτιος 1926 (Columbia W109127 - 3086-F)
- "Burłaki", chór z orkiestrą, Βαρσοβία 1928 (Syrena 18965-2 - 18565 6049)
- "Wolgaschiffer", Edith Lorand- Orchester, Βερολίνο 1930 (Parlophone 38798 - B. 12418-I)
- Glenn Miller and his Orchestra, Νέα Υόρκη, 17 Iανουαρίου 1941 (Bluebird BS-058885 - B 11029)
Αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για λόγιους συνθέτες, όπως ο Alexander Glazunov, που το συμπεριέλαβε στο συμφωνικό του ποίημα "Stenka Razin", Op. 13 (1885), ο Igor Stravinsky, που το διασκεύασε για ορχήστρα πνευστών το 1917, ο Manuel de Falla, που το επεξεργάστηκε για πιάνο το 1922 με τον τίτλο "Canto de los remeros del Volga", και ο Vítězslav Novák, ο οποίος χρησιμοποίησε το βασικό μοτίβο του τραγουδιού στη Συμφωνία του Μαΐου (Májová symfonie, Op. 73, 1943).
Καταγράφονται επίσης χρήσεις της μελωδίας, κυρίως ως μουσική υπόκρουση, σε cartoon, video games, επεισόδια τηλεοπτικών σειρών, κινηματογραφικές ταινίες.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία ηχογραφήθηκε από τον Τίτο Ξηρέλλη, τον Γιώργο Μουλά, τον Ηρακλή Πασχαλίδη, τον Ιωάννη Αγγελόπουλο, τον Παπασπυρόπουλο (παρούσα ηχογράφηση).
Η ελληνική παρτιτούρα με στίχους του Αιμίλιου Δραγάτση και τίτλο "Τραγούδι του Βόλγα" εκδόθηκε στην Αθήνα τους Γαϊτάνο - Κωνσταντινίδη - Σταρρ, ενώ η παρτιτούρα της διασκευής του τραγουδιού από τον Ανδρέα Μαστρεκίνη κυκλοφόρησε από το "Μουσικό Λεύκωμα 'Φαντάζιο'¨με τον τίτλο "Άντε εγιά!!".
Η διασκευή αυτή του τραγουδιού συμπεριλήφθηκε στην ελληνική οπερέτα "Λεμβούχος του Βόλγα" σε κείμενο Σπύρου Ποταμιάνου και μουσική Ανδρέα Μαστρεκίνη, η οποία παρουσιάστηκε στις 11.08.1927 στο θέατρο Μοντιάλ από τον θίασο Οικονόμου. Το λιμπρέτο της οπερέτας βασίστηκε στο σενάριο της αμερικανικής κινηματογραφικής ταινίας The Volga Boatman, παραγωγής 1926.
Γράφει στην εφ. "Η βραδυνή" ο συντάκτης που υπογράφει ως "Ψ" στη στήλη "Θεατρικαί Σημειώσεις" (βλ. "Ο Λεμβούχους του Βόλγα", εφ. Βραδυνή, αρ. φ. 2112, 12.08.1927 σελ. 3): «Θεατρικόν έργον παρμένο από το σενάριο μιας ταινίας θα ήτο εις οιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου κάτι πρωτάκουστο, απροσδόκητο. Διότι παντού το θέατρον, η φιλολογία, η ιστορία τροφοδοτούν τον κινηματογράφον και ουχί αντιστρόφως. Το αντίθετον όμως εδοκιμάσθη στην Ελλάδα και ουχί ανεπιτυχώς.
Ούτε απέτυχε χθες ο "Λεμβούχος του Βόλγα". Το σενάριο έχει στοιχεία που αρέσουν στο κοινόν και υπάρχει άλλως τε και το υπέροχο τραγούδι του "Λεμβούχου του Βόλγα" που ξέρει όλη η Αθήνα και που καθένας το ξανακούει πάντοτε ευχάριστα. Μερικοί είπαν το έργο επαναστατικό, μπολσεβικικό. Το πίστευσαν και μερικοί ερυθροί του υπερώου, που χειροκροτούσαν με ενθουσιασμό εις την Α' πράξιν, σφίξαντες και χείλη και χέρια εις την Β' πράξιν όπου η επανάστασις γελοιοποιείται με τον θαλαμηπόλον αρχηγόν της. Επαναστατικό δεν είνε το έργον. Η επανάστασις είνε ο από μηχανής θεός.
Εις τα κρισίμους στιγμάς βρίσκεται μια διέξοδος εύκολη. Πότε μπαίνουν οι ερυθροί, πότε οι λευκοί και δίνουν άλλη τροπή στην υπόθεσι. Ο συγγραφεύς (του σενάριο, δεν φταίει γι' αυτό ο κ. Ποταμιάνος) κάμνει ό,τι και ο θαλαμηπόλος-ταβερνάρης. Πότε υψώνει λευκή, πότε κόκκινη σημαία.
Η εκτέλεσις γενικώς ήτο καλή, καίτοι οι ηθοποιοί, πλην του κ. Οικονόμου και Στυλιανοπούλου, είχαν ρόλους που δεν τους βοηθούσαν.[...]».
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλο τον κόσμο, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων αναδεικνύει τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες των μουσικών πραγματικοτήτων. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή του ρωσικού τραγουδιού "Эй, ухнем" (Ey, ukhnem) με ελληνικούς στίχους.
Η παρτιτούρα του τραγουδιού δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1866 στην Αγία Πετρούπολη από τον A. Johansen στην έκδοση "Сборникъ русскихъ народныхъ пѣсенъ" ("Συλλογή Λαϊκών Ρωσικών Τραγουδιών"), η οποία περιλαμβάνει 40 ρωσικά τραγούδια που συνέλεξε και επιμελήθηκε ο Mily Balakirev (Милий Алексеевич Балакирев).
Πιθανότατα ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά από τον Александр Макаров-Юнев (Aleksandr Makarov-Yunev) στην Αγία Πετρούπουλη τον Μάρτιο του 1900 (Gramophone 1123 A - 22086).
Ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιστορική δισκογραφία της Ρωσίας (βλ. https://www.russian-records.com και στη βάση δεδομένων του Alan Kelly), ενώ καταγράφεται και σε άλλες δισκογραφίες όπως των ΗΠΑ, με τον τίτλο "Song of the Volga boatmen" (βλ. εδώ), της Πολωνίας, της Φινλανδίας κ.ά. Ενδεικτικά:
- Хоръ Марiинскаго Театра, Αγία Πετρούπολη, 1903 (Zonophone 1336C - X-64617)
- Известный Великорусскiй оркестръ, Ιανουάριος 1911 (Syrena 10273 - 10273)
- "Barge Song", Albert Gregorowitch Janpolski, Νέα Υόρκη, 25 Φεβρουαρίου 1911 (Columbia 19384 - E863)
- "Song of the Volga boatmen", Emilio de Gogorza, Κάμντεν, Νέα Υερσέη, 8 Ιουνίου 1921 (Victor B-25342 - 64997)
- "Song of the Volga boatmen", Feodor Chaliapin, Hayes, Λονδίνο, 9 Οκτωβρίου 1922 (Gramophone Cc 1891-4 - 2-022016, Electrola DB105, Victor 88663, 6058 κ.ά.)
- "Volgan lotjamiesten laulu", Hannes Saari, Νέα Υόρκη, Μάρτιος 1926 (Columbia W109127 - 3086-F)
- "Burłaki", chór z orkiestrą, Βαρσοβία 1928 (Syrena 18965-2 - 18565 6049)
- "Wolgaschiffer", Edith Lorand- Orchester, Βερολίνο 1930 (Parlophone 38798 - B. 12418-I)
- Glenn Miller and his Orchestra, Νέα Υόρκη, 17 Iανουαρίου 1941 (Bluebird BS-058885 - B 11029)
Αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για λόγιους συνθέτες, όπως ο Alexander Glazunov, που το συμπεριέλαβε στο συμφωνικό του ποίημα "Stenka Razin", Op. 13 (1885), ο Igor Stravinsky, που το διασκεύασε για ορχήστρα πνευστών το 1917, ο Manuel de Falla, που το επεξεργάστηκε για πιάνο το 1922 με τον τίτλο "Canto de los remeros del Volga", και ο Vítězslav Novák, ο οποίος χρησιμοποίησε το βασικό μοτίβο του τραγουδιού στη Συμφωνία του Μαΐου (Májová symfonie, Op. 73, 1943).
Καταγράφονται επίσης χρήσεις της μελωδίας, κυρίως ως μουσική υπόκρουση, σε cartoon, video games, επεισόδια τηλεοπτικών σειρών, κινηματογραφικές ταινίες.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία ηχογραφήθηκε από τον Τίτο Ξηρέλλη, τον Γιώργο Μουλά, τον Ηρακλή Πασχαλίδη, τον Ιωάννη Αγγελόπουλο, τον Παπασπυρόπουλο (παρούσα ηχογράφηση).
Η ελληνική παρτιτούρα με στίχους του Αιμίλιου Δραγάτση και τίτλο "Τραγούδι του Βόλγα" εκδόθηκε στην Αθήνα τους Γαϊτάνο - Κωνσταντινίδη - Σταρρ, ενώ η παρτιτούρα της διασκευής του τραγουδιού από τον Ανδρέα Μαστρεκίνη κυκλοφόρησε από το "Μουσικό Λεύκωμα 'Φαντάζιο'¨με τον τίτλο "Άντε εγιά!!".
Η διασκευή αυτή του τραγουδιού συμπεριλήφθηκε στην ελληνική οπερέτα "Λεμβούχος του Βόλγα" σε κείμενο Σπύρου Ποταμιάνου και μουσική Ανδρέα Μαστρεκίνη, η οποία παρουσιάστηκε στις 11.08.1927 στο θέατρο Μοντιάλ από τον θίασο Οικονόμου. Το λιμπρέτο της οπερέτας βασίστηκε στο σενάριο της αμερικανικής κινηματογραφικής ταινίας The Volga Boatman, παραγωγής 1926.
Γράφει στην εφ. "Η βραδυνή" ο συντάκτης που υπογράφει ως "Ψ" στη στήλη "Θεατρικαί Σημειώσεις" (βλ. "Ο Λεμβούχους του Βόλγα", εφ. Βραδυνή, αρ. φ. 2112, 12.08.1927 σελ. 3): «Θεατρικόν έργον παρμένο από το σενάριο μιας ταινίας θα ήτο εις οιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου κάτι πρωτάκουστο, απροσδόκητο. Διότι παντού το θέατρον, η φιλολογία, η ιστορία τροφοδοτούν τον κινηματογράφον και ουχί αντιστρόφως. Το αντίθετον όμως εδοκιμάσθη στην Ελλάδα και ουχί ανεπιτυχώς.
Ούτε απέτυχε χθες ο "Λεμβούχος του Βόλγα". Το σενάριο έχει στοιχεία που αρέσουν στο κοινόν και υπάρχει άλλως τε και το υπέροχο τραγούδι του "Λεμβούχου του Βόλγα" που ξέρει όλη η Αθήνα και που καθένας το ξανακούει πάντοτε ευχάριστα. Μερικοί είπαν το έργο επαναστατικό, μπολσεβικικό. Το πίστευσαν και μερικοί ερυθροί του υπερώου, που χειροκροτούσαν με ενθουσιασμό εις την Α' πράξιν, σφίξαντες και χείλη και χέρια εις την Β' πράξιν όπου η επανάστασις γελοιοποιείται με τον θαλαμηπόλον αρχηγόν της. Επαναστατικό δεν είνε το έργον. Η επανάστασις είνε ο από μηχανής θεός.
Εις τα κρισίμους στιγμάς βρίσκεται μια διέξοδος εύκολη. Πότε μπαίνουν οι ερυθροί, πότε οι λευκοί και δίνουν άλλη τροπή στην υπόθεσι. Ο συγγραφεύς (του σενάριο, δεν φταίει γι' αυτό ο κ. Ποταμιάνος) κάμνει ό,τι και ο θαλαμηπόλος-ταβερνάρης. Πότε υψώνει λευκή, πότε κόκκινη σημαία.
Η εκτέλεσις γενικώς ήτο καλή, καίτοι οι ηθοποιοί, πλην του κ. Οικονόμου και Στυλιανοπούλου, είχαν ρόλους που δεν τους βοηθούσαν.[...]».
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
