Δημητρούλα

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και αυτή η ηχογράφηση.

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, εκτός από την παρούσα εκτέλεση, τη «Δημητρούλα» ηχογράφησε, γύρω στα 1950 στη Νέα Υόρκη, και ο Νίκος Γούναρης με την ορχήστρα του ακορντεονίστα Δημήτρη Φραντζεσκάκη (Liberty 109-Β και Attikon Att-154 - 448-A).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αισθητική απόκλιση του Γούναρη στις ηχογραφήσεις στην Αμερική, σε σχέση με την συνολική παρουσία του στην αθηναϊκή δισκογραφία. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αποτελεί ένα από τα πιο ξεχωριστά κεφάλαια της ανάλυσης της ελληνικής δισκογραφίας στην Αμερική, και το κατά πόσο οι εκεί πρακτικές ακολούθησαν τις καλά εδραιωμένες των Αθηνών. Ο Γούναρης, αν και προφανώς τραγουδάει με τον σταθερό τρόπο με τον οποίο πρωταγωνίστησε στην σκηνή του ελαφρού στην Αθήνα, βρίσκει τον εαυτό του εντός ενός πιο ρευστού, λαϊκού πλαισίου που οφείλεται στον τρόπο εκτέλεσης της ορχήστρας. 

Το τραγούδι εκδόθηκε και σε παρτιτούρα, με τίτλο «Δημητρούλα μου», στο εξώφυλλο της οποίας αναγράφεται «Πρωτοτραγουδήθει υπό τενόρου κ. Αυγέρη».

Ο σκοπός εμφανίζεται και στο τουρκικό ρεπερτόριο. Συγκεκριμένα, γύρω στα 1961 ο Zeki Müren ηχογράφησε στην Τουρκία το τραγούδι "Entarisi ala benziyor"  (Grafson M.G. 1118 - 2335).

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Τούντας Παναγιώτης
Τραγουδιστές:
Εσκενάζυ Ρόζα
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Λαϊκή ορχήστρα
Διεύθυνση Ορχήστρας:
Τούντας Παναγιώτης
Χρονολογία ηχογράφησης:
1936
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Καρσιλαμάς
Εκδότης:
Columbia Ελλάδος
Αριθμός καταλόγου:
DG-6234
Αριθμός μήτρας:
CG 1345
Διάρκεια:
3:19
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Col_DG6234_Dimitroula
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Δημητρούλα", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=10506
Στίχοι:
Δημητρούλα μου, θέλω απόψε να μεθύσω
και με σένανε, μερακλού μου, να γλεντήσω
έλα πάμε στη Ραφήνα, αλανιάρα μου
που ’χει ψάρια και ρετσίνα, παιχνιδιάρα μου

Θα σου φέρω λατέρνα
κάνε κέφι και κέρνα
τα ναζάκια σου άσ’ τα
με τη γάμπα σου σπάσ’ τα
κι όλα εγώ τα σπασμένα
τα πληρώνω για σένα

Δημητρούλα μου, τράβα ένα κρασάκι ακόμα
βάλ’ το, κούκλα μου, το ποτήρι σου στο στόμα
ρούφα ακόμα μια ρετσίνα να μεθύσομε
και το βράδυ, βρε τσαχπίνα, θα γλεντήσομε

Θα σου φέρω λατέρνα
κάνε κέφι και κέρνα
τα ναζάκια σου άσ’ τα
με τη γάμπα σου σπάσ’ τα
κι όλα εγώ τα σπασμένα
τα πληρώνω για σένα

Ταβερνιάρη μου, φέρε μας και κοκκινέλι
κι γη αγάπη μου τον καρσιλαμά χορεύει
κούνησε μου το λιγάκι το κορμάκι σου
χτύπα μου το τίκι τίκι τακ το τακουνάκι σου

Δημητρούλα μου, γεια σου
πάρ’ τα όλα δικά σου
τα ναζάκια σου άσ’ τα
με τη γάμπα σου σπάσ’ τα
κι όλα εγώ τα σπασμένα
τα πληρώνω για σένα

- Αχ, γεια σου, Δημητρούλα μου! Μ’ έχεις κάψει!

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και αυτή η ηχογράφηση.

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, εκτός από την παρούσα εκτέλεση, τη «Δημητρούλα» ηχογράφησε, γύρω στα 1950 στη Νέα Υόρκη, και ο Νίκος Γούναρης με την ορχήστρα του ακορντεονίστα Δημήτρη Φραντζεσκάκη (Liberty 109-Β και Attikon Att-154 - 448-A).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αισθητική απόκλιση του Γούναρη στις ηχογραφήσεις στην Αμερική, σε σχέση με την συνολική παρουσία του στην αθηναϊκή δισκογραφία. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αποτελεί ένα από τα πιο ξεχωριστά κεφάλαια της ανάλυσης της ελληνικής δισκογραφίας στην Αμερική, και το κατά πόσο οι εκεί πρακτικές ακολούθησαν τις καλά εδραιωμένες των Αθηνών. Ο Γούναρης, αν και προφανώς τραγουδάει με τον σταθερό τρόπο με τον οποίο πρωταγωνίστησε στην σκηνή του ελαφρού στην Αθήνα, βρίσκει τον εαυτό του εντός ενός πιο ρευστού, λαϊκού πλαισίου που οφείλεται στον τρόπο εκτέλεσης της ορχήστρας. 

Το τραγούδι εκδόθηκε και σε παρτιτούρα, με τίτλο «Δημητρούλα μου», στο εξώφυλλο της οποίας αναγράφεται «Πρωτοτραγουδήθει υπό τενόρου κ. Αυγέρη».

Ο σκοπός εμφανίζεται και στο τουρκικό ρεπερτόριο. Συγκεκριμένα, γύρω στα 1961 ο Zeki Müren ηχογράφησε στην Τουρκία το τραγούδι "Entarisi ala benziyor"  (Grafson M.G. 1118 - 2335).

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Τούντας Παναγιώτης
Τραγουδιστές:
Εσκενάζυ Ρόζα
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Λαϊκή ορχήστρα
Διεύθυνση Ορχήστρας:
Τούντας Παναγιώτης
Χρονολογία ηχογράφησης:
1936
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Καρσιλαμάς
Εκδότης:
Columbia Ελλάδος
Αριθμός καταλόγου:
DG-6234
Αριθμός μήτρας:
CG 1345
Διάρκεια:
3:19
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Col_DG6234_Dimitroula
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Δημητρούλα", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=10506
Στίχοι:
Δημητρούλα μου, θέλω απόψε να μεθύσω
και με σένανε, μερακλού μου, να γλεντήσω
έλα πάμε στη Ραφήνα, αλανιάρα μου
που ’χει ψάρια και ρετσίνα, παιχνιδιάρα μου

Θα σου φέρω λατέρνα
κάνε κέφι και κέρνα
τα ναζάκια σου άσ’ τα
με τη γάμπα σου σπάσ’ τα
κι όλα εγώ τα σπασμένα
τα πληρώνω για σένα

Δημητρούλα μου, τράβα ένα κρασάκι ακόμα
βάλ’ το, κούκλα μου, το ποτήρι σου στο στόμα
ρούφα ακόμα μια ρετσίνα να μεθύσομε
και το βράδυ, βρε τσαχπίνα, θα γλεντήσομε

Θα σου φέρω λατέρνα
κάνε κέφι και κέρνα
τα ναζάκια σου άσ’ τα
με τη γάμπα σου σπάσ’ τα
κι όλα εγώ τα σπασμένα
τα πληρώνω για σένα

Ταβερνιάρη μου, φέρε μας και κοκκινέλι
κι γη αγάπη μου τον καρσιλαμά χορεύει
κούνησε μου το λιγάκι το κορμάκι σου
χτύπα μου το τίκι τίκι τακ το τακουνάκι σου

Δημητρούλα μου, γεια σου
πάρ’ τα όλα δικά σου
τα ναζάκια σου άσ’ τα
με τη γάμπα σου σπάσ’ τα
κι όλα εγώ τα σπασμένα
τα πληρώνω για σένα

- Αχ, γεια σου, Δημητρούλα μου! Μ’ έχεις κάψει!

Δείτε επίσης