Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μία περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και η παρούσα ηχογράφηση, η οποία αποτελεί επανέκδοση από τον δίσκο Favorite 1-53217.
Ξεκινώντας από τις εμφανίσεις του σκοπού στην τουρκική δισκογραφία, εκτός από την παρούσα εκτέλεση, γύρω στα 1930, στην Κωνσταντινούπολη, ο Karındaş Mahmut Bey ηχογραφεί το τραγούδι "Ya muallim ya muallim" (Sahibinin Sesi AX-1191). Επίσης, ο σκοπός εντοπίζεται στην ηχογράφηση "Lalanın Eğlenceleri" (Columbia W.T. 2121 - 18545 και Columbia G.G. 1024), που περιέχει απόσπασμα (από το 1′ 00″ έως το τέλος) από τουρκική θεατρική παράσταση. Πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, το 1930, από τον ηθοποιό Komik Hasan Efendi (Kel Hasan Efendi) και την E. Dedeoğlou με τη συνοδεία İnce Saz (ορχήστρα λεπτών οργάνων). Ηχογραφήθηκε, επίσης, με τον τίτλο "Ya muallim" στην Ισταμπούλ, μεταξύ 1947–1956, από τους Şükrü Tunar (κλαρίνο), Ahmet Yatman (κανονάκι), Şerif İçli (ούτι), Ali Kocadinç (darbuka) για την Balkan (Balkan 4025-B – 4025-B).
Τον σκοπό τον συναντάμε, επίσης, και στο αρμενικό ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στην Αμερική. Γύρω στα 1927 ο Edward Bogosian (Եդուարդ Պօղոսեան) και η ορχήστρα Gulazian ηχογραφούν στη Νέα Υόρκη το "Pessan Zokanchin Kove" (Փեսան զոքանչին քովը) για την εταιρεία Pharos (P 322 – 549). Στο 2′ 20″ ακούγεται η εν λόγω φράση.
Ο σκοπός εμφανίζεται και στο αραβικό ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στην Αμερική. Συγκεκριμένα τη δεκαετία του 1940 άγνωστη ορχήστρα ηχογράφησε, πιθανώς στη Νέα Υόρκη, το "Raks el Badou" (رقص إل بدو, Χορός των Βεδουίνων), για λογαριασμό της Alamphon (Α-2020-1 - Α-2020), ιδιοκτησίας του Σύριου Farid Alam al-Din (فريد علم الدين).
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία ο σκοπός εντοπίζεται σε δύο τραγούδια εξωτικού περιεχομένου, με τους τίτλους «Ξελογιάστρα» και «Μουσμέ», τα οποία προέρχονται από ισάριθμες οπερέτες που παρουσιάστηκαν τη δεκαετία του 1920.
Το τραγούδι «Ξελογιάστρα» (βλ. εδώ) προέρχεται από την τρίπρακτη οπερέτα «Η δεσποινίς Σορολόπ» του Θεόφραστου Σακελλαρίδη. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στις 28 Αυγούστου 1924 (και όχι στις 27 όπως αναγράφεται στην παρτιτούρα, βλ. εφημερίδα Η βραδυνή, Έτος Α', αρ. φ. 279, 28/8/1924, σ. 3) από τον θίασο Φώτη Σαμαρτζή – Νίκου Μηλιάδη, στο Θέατρο Αλάμπρα. Αρχικά, τον πρωταγωνιστικό ρόλο της δεσποινίδος Σορολόπ ερμήνευσε η Αφροδίτη Λαουτάρη και από τις 18 Σεπτεμβρίου και έπειτα, η Ολυμπία Καντιώτη-Ριτσιάρδη.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, κυκλοφόρησαν εφτά εκτέλεσεις του τραγουδιού:
– «Ξελογιάστρα», από την κυρία Ζαφειροπούλου και την Ορχήστρα Καρατζά, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1925 (Odeon Go-116 – Α 154095)
– «Ξελογιάστρα», από τον Γιώργο Βιδάλη, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1925 (Odeon Gο72-2 – A154063)
– «Η ξελογιάστρα», από τον Τέτο Δημητριάδη, ηχογραφημένο στη Νέα Υόρκη τον Οκτώβριο του 1925 (Columbia 105964 – 7023-F)
– «Η ξελογιάστρα», από την Ελένη Βλαχοπούλου, τον Ο. Κόκκινο και ορχήστρα, ηχογραφημένο στην Αθήνα στις 11 Μαρτίου 1926 (HMV BJ 307-1 – AO-133/7-14222)
– «Η ξελογιάστρα», από την Ελένη Βλαχοπούλου, τον Ο. Κόκκινο και ορχήστρα, ηχογραφημένο στην Αθήνα στις 11 Μαρτίου 1926 (HMV BJ 307-2 – AO-134/7-14223)
– «Η ξελογιάστρα», από χορωδία και ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του Άγγελου Μαρτίνο, ηχογραφημένο στην Αθήνα, πιθανώς το 1927 (Polydor V-45154)
– «Ξελογιάστρα», από τον Αντώνη Δελένδα, ηχογραφημένο στην Αθήνα, πιθανώς το 1934 (Odeon GA 1723)
Το τραγούδι «Μουσμέ» (βλ. εδώ) προέρχεται από την επιθεώρηση «Πρωτευουσιάνα» του 1925 των Αιμίλιου Δραγάτση, Αντώνη Βώττη και Γρηγόρη Κωνσταντινίδη, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις 23 Ιουνίου 1925 στο Θέατρο Κεντρικόν των Αθηνών, από τον θίασο του Αλέκου Γονίδη.
Στην ιστορική δισκογραφία καταγράφονται πέντε εκτελέσεις του τραγουδιού:
– «Μουσμέ», από το τρίο του Γιώργου Βιδάλη και Τζαζ-μπαντ, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1925 (Odeon Gο 83 – GA-1006/A 154065)
– «Η Μουσμέ», από τη Σωσώ Χαλκιοπούλου και τον G. Stone με την ορχήστρα του, ηχογραφημένο στο Σικάγο το 1927 (Greek Record Company 4942-1 – A-533)
– «Μουσμέ», από χορωδία και ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του Άγγελου Μαρτίνο, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1927 (Polydor V 45162)
– «Μουμζέ», από την Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1928 (Homocord Τ.Μ. 775 – G. 4-32023)
– «Μουσμέ», από τη Μαρία Καρελά και τον Σπύρο Στάμο με την ορχήστρα του, ηχογραφημένο στη Νέα Υόρκη στις 23 Οκτωβρίου 1941 (Columbia CO4028 – 7217-F).
Ο αριθμός των εκτελέσεων των τραγουδιών αντικατοπτρίζει αναμφίβολα τη δημοφιλία του σκοπού.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι «συνομιλίες» μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων καταγράφονται και στις παραστατικές τέχνες. Άλλωστε, η άρρηκτη σχέση μεταξύ μουσικής και παραστατικών τεχνών είναι περισσότερο από ζωτική. Το θέατρο, στις διάφορες μορφές του, διακινεί μουσικές με τους δικούς του όρους, διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο στην διάχυσή τους σε τόπους συχνά μακρινούς. Οικοδομεί, δε, ένα ιδιαίτερο δίκτυο το οποίο επικοινωνεί με την δισκογραφία. Εντός αυτού του δικτύου, συχνά δημιουργούνται ή ενσωματώνονται ήδη υπάρχουσες τάσεις και αισθητικά ρεύματα, όπως ο εξωτισμός (βλ. εδώ), πολλώ δε μάλλον κατά την περίοδο που το φαινόμενο της ηχογράφησης και της αναπαραγωγής του ήχου λαμβάνει εμπορικές, μαζικές και οικουμενικές διαστάσεις.
Οι προαναφερθείσες ηχογραφήσεις σκιαγραφούν με χαρακτηριστικό τρόπο αυτή τη διαλεκτική, πολυεπίπεδη σχέση μεταξύ των διαφόρων «εθνικών» ρεπερτορίων, των παραστατικών τεχνών και των αισθητικών τάσεων και ρευμάτων όπως ο εξωτισμός, καθώς η μελωδία τους, ή μέρος αυτής, εντοπίζεται και σε άλλους κόμβους του προαναφερθέντος πολιτισμικού δικτύου.
Έρευνα και κείμενο: Γιώργος Ευαγγέλου, Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μία περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και η παρούσα ηχογράφηση, η οποία αποτελεί επανέκδοση από τον δίσκο Favorite 1-53217.
Ξεκινώντας από τις εμφανίσεις του σκοπού στην τουρκική δισκογραφία, εκτός από την παρούσα εκτέλεση, γύρω στα 1930, στην Κωνσταντινούπολη, ο Karındaş Mahmut Bey ηχογραφεί το τραγούδι "Ya muallim ya muallim" (Sahibinin Sesi AX-1191). Επίσης, ο σκοπός εντοπίζεται στην ηχογράφηση "Lalanın Eğlenceleri" (Columbia W.T. 2121 - 18545 και Columbia G.G. 1024), που περιέχει απόσπασμα (από το 1′ 00″ έως το τέλος) από τουρκική θεατρική παράσταση. Πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, το 1930, από τον ηθοποιό Komik Hasan Efendi (Kel Hasan Efendi) και την E. Dedeoğlou με τη συνοδεία İnce Saz (ορχήστρα λεπτών οργάνων). Ηχογραφήθηκε, επίσης, με τον τίτλο "Ya muallim" στην Ισταμπούλ, μεταξύ 1947–1956, από τους Şükrü Tunar (κλαρίνο), Ahmet Yatman (κανονάκι), Şerif İçli (ούτι), Ali Kocadinç (darbuka) για την Balkan (Balkan 4025-B – 4025-B).
Τον σκοπό τον συναντάμε, επίσης, και στο αρμενικό ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στην Αμερική. Γύρω στα 1927 ο Edward Bogosian (Եդուարդ Պօղոսեան) και η ορχήστρα Gulazian ηχογραφούν στη Νέα Υόρκη το "Pessan Zokanchin Kove" (Փեսան զոքանչին քովը) για την εταιρεία Pharos (P 322 – 549). Στο 2′ 20″ ακούγεται η εν λόγω φράση.
Ο σκοπός εμφανίζεται και στο αραβικό ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στην Αμερική. Συγκεκριμένα τη δεκαετία του 1940 άγνωστη ορχήστρα ηχογράφησε, πιθανώς στη Νέα Υόρκη, το "Raks el Badou" (رقص إل بدو, Χορός των Βεδουίνων), για λογαριασμό της Alamphon (Α-2020-1 - Α-2020), ιδιοκτησίας του Σύριου Farid Alam al-Din (فريد علم الدين).
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία ο σκοπός εντοπίζεται σε δύο τραγούδια εξωτικού περιεχομένου, με τους τίτλους «Ξελογιάστρα» και «Μουσμέ», τα οποία προέρχονται από ισάριθμες οπερέτες που παρουσιάστηκαν τη δεκαετία του 1920.
Το τραγούδι «Ξελογιάστρα» (βλ. εδώ) προέρχεται από την τρίπρακτη οπερέτα «Η δεσποινίς Σορολόπ» του Θεόφραστου Σακελλαρίδη. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στις 28 Αυγούστου 1924 (και όχι στις 27 όπως αναγράφεται στην παρτιτούρα, βλ. εφημερίδα Η βραδυνή, Έτος Α', αρ. φ. 279, 28/8/1924, σ. 3) από τον θίασο Φώτη Σαμαρτζή – Νίκου Μηλιάδη, στο Θέατρο Αλάμπρα. Αρχικά, τον πρωταγωνιστικό ρόλο της δεσποινίδος Σορολόπ ερμήνευσε η Αφροδίτη Λαουτάρη και από τις 18 Σεπτεμβρίου και έπειτα, η Ολυμπία Καντιώτη-Ριτσιάρδη.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, κυκλοφόρησαν εφτά εκτέλεσεις του τραγουδιού:
– «Ξελογιάστρα», από την κυρία Ζαφειροπούλου και την Ορχήστρα Καρατζά, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1925 (Odeon Go-116 – Α 154095)
– «Ξελογιάστρα», από τον Γιώργο Βιδάλη, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1925 (Odeon Gο72-2 – A154063)
– «Η ξελογιάστρα», από τον Τέτο Δημητριάδη, ηχογραφημένο στη Νέα Υόρκη τον Οκτώβριο του 1925 (Columbia 105964 – 7023-F)
– «Η ξελογιάστρα», από την Ελένη Βλαχοπούλου, τον Ο. Κόκκινο και ορχήστρα, ηχογραφημένο στην Αθήνα στις 11 Μαρτίου 1926 (HMV BJ 307-1 – AO-133/7-14222)
– «Η ξελογιάστρα», από την Ελένη Βλαχοπούλου, τον Ο. Κόκκινο και ορχήστρα, ηχογραφημένο στην Αθήνα στις 11 Μαρτίου 1926 (HMV BJ 307-2 – AO-134/7-14223)
– «Η ξελογιάστρα», από χορωδία και ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του Άγγελου Μαρτίνο, ηχογραφημένο στην Αθήνα, πιθανώς το 1927 (Polydor V-45154)
– «Ξελογιάστρα», από τον Αντώνη Δελένδα, ηχογραφημένο στην Αθήνα, πιθανώς το 1934 (Odeon GA 1723)
Το τραγούδι «Μουσμέ» (βλ. εδώ) προέρχεται από την επιθεώρηση «Πρωτευουσιάνα» του 1925 των Αιμίλιου Δραγάτση, Αντώνη Βώττη και Γρηγόρη Κωνσταντινίδη, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις 23 Ιουνίου 1925 στο Θέατρο Κεντρικόν των Αθηνών, από τον θίασο του Αλέκου Γονίδη.
Στην ιστορική δισκογραφία καταγράφονται πέντε εκτελέσεις του τραγουδιού:
– «Μουσμέ», από το τρίο του Γιώργου Βιδάλη και Τζαζ-μπαντ, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1925 (Odeon Gο 83 – GA-1006/A 154065)
– «Η Μουσμέ», από τη Σωσώ Χαλκιοπούλου και τον G. Stone με την ορχήστρα του, ηχογραφημένο στο Σικάγο το 1927 (Greek Record Company 4942-1 – A-533)
– «Μουσμέ», από χορωδία και ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του Άγγελου Μαρτίνο, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1927 (Polydor V 45162)
– «Μουμζέ», από την Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα, ηχογραφημένο στην Αθήνα το 1928 (Homocord Τ.Μ. 775 – G. 4-32023)
– «Μουσμέ», από τη Μαρία Καρελά και τον Σπύρο Στάμο με την ορχήστρα του, ηχογραφημένο στη Νέα Υόρκη στις 23 Οκτωβρίου 1941 (Columbia CO4028 – 7217-F).
Ο αριθμός των εκτελέσεων των τραγουδιών αντικατοπτρίζει αναμφίβολα τη δημοφιλία του σκοπού.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι «συνομιλίες» μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων καταγράφονται και στις παραστατικές τέχνες. Άλλωστε, η άρρηκτη σχέση μεταξύ μουσικής και παραστατικών τεχνών είναι περισσότερο από ζωτική. Το θέατρο, στις διάφορες μορφές του, διακινεί μουσικές με τους δικούς του όρους, διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο στην διάχυσή τους σε τόπους συχνά μακρινούς. Οικοδομεί, δε, ένα ιδιαίτερο δίκτυο το οποίο επικοινωνεί με την δισκογραφία. Εντός αυτού του δικτύου, συχνά δημιουργούνται ή ενσωματώνονται ήδη υπάρχουσες τάσεις και αισθητικά ρεύματα, όπως ο εξωτισμός (βλ. εδώ), πολλώ δε μάλλον κατά την περίοδο που το φαινόμενο της ηχογράφησης και της αναπαραγωγής του ήχου λαμβάνει εμπορικές, μαζικές και οικουμενικές διαστάσεις.
Οι προαναφερθείσες ηχογραφήσεις σκιαγραφούν με χαρακτηριστικό τρόπο αυτή τη διαλεκτική, πολυεπίπεδη σχέση μεταξύ των διαφόρων «εθνικών» ρεπερτορίων, των παραστατικών τεχνών και των αισθητικών τάσεων και ρευμάτων όπως ο εξωτισμός, καθώς η μελωδία τους, ή μέρος αυτής, εντοπίζεται και σε άλλους κόμβους του προαναφερθέντος πολιτισμικού δικτύου.
Έρευνα και κείμενο: Γιώργος Ευαγγέλου, Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
