Γιαννιώτικο

Πρόκειται για παραλλαγή του γνωστού γιαννιώτικου τραγουδιού "Αλή Πασάς". Αναφέρεται στην πυρπόληση των Ιωαννίνων (1820-1821) από τον διοικητή τους Αλή Πασά κατά την πολιορκία της πόλης από τα στρατεύματα του σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μαχμούτ Β΄.
Σύμφωνα με τον Αριστομένη Καλυβιώτη (2015: 144-147): «Η μελωδία του διακρίνεται κατά κανόνα σε δύο μέρη: στο κύριο μέρος της που έχει αργό ρυθμό σαν "κλέφτικο" και στο γύρισμα, που είναι πιο γοργό. Αυτό το δεύτερο μέρος, σε πολλές εκτελέσεις είναι τραγουδισμένο χορωδιακά. Μέχρι το 1922, το συναντάμε ηχογραφημένο στην Μικρά Ασία με τους τίτλους "Γιαννιώτικο" (ή "Γιαννιότικο") και "Γιαννιώτικος μανές". Πρέπει να διευκρινισθεί όμως ότι το τραγούδι δεν έχει την χαρακτηριστική δομή του αμανέ. Ίσως το αποκάλεσαν έτσι, λόγω του αργού ρυθμού που έχει η βασική μελωδία του. Μετά το 1922, το συναντάμε ηχογραφημένο και με τους τίτλους "Λειβαδιά αλά Μωραΐτικα" ή και σκέτο "Λειβαδιά".
Οι στίχοι του, σχεδόν σε κάθε ηχογράφηση είναι διαφορετικοί. Κατά κανόνα αναφέρονται στον Αλή Πασά. Είναι επαινετικοί γι’ αυτόν, αφού τον εξυμνούν για τη δύναμη και το κύρος του. Υπάρχουν όμως και ηχογραφήσεις, που πάνω στην μελωδία του έχουν "τοποθετηθεί" στίχοι ερωτικοί. [...]
Μετά το 1922 και μέχρι το 1940, ηχογραφήθηκε πολλές φορές. Ακούγεται μέχρι σήμερα. [...] Στις εκτελέσεις που έχουν τον τίτλο "Λειβαδιά", υπάρχουν σχεδόν πάντα οι στίχοι:

Έμορφη πού ’ναι η Λειβαδιά, πού κείται μέσ’ το ρέμα
παν’ τα κορίτσια για νερό κι’ έρχονται φιλημένα

[...] καταγράφονται τριάντα τέσσερις διαφορετικοί δίσκοι του "Αλή Πασά", που ηχογραφήθηκαν την περίοδο 1900-1926. Δύο απ’ αυτούς είναι πλαστογραφημένοι, δείγμα κι αυτό της μεγάλης διάδοσής του εκείνη την περίοδο.
Στην ελληνική βιβλιογραφία ο "Αλή-Πασάς" υπάρχει σε πολλές συλλογές δημοτικών τραγουδιών. Ο Ανδρέας Ντάκουλας μάλιστα, έχει καταγράψει δυο παραλλαγές του ("Αλή Πασάς" και "Όμορφη πού ’ναι η Λειβαδιά"), παραθέτοντας και τη μουσική του σε βυζαντινή μουσική σημειογραφία».

Για τη μορφή και τις πολιτικές ικανότητες του μουσουλμανικού θρησκεύματος και αλβανικής καταγωγής πασά των Ιωαννίνων Tepedelenli Ali Paşa (Τεπελένι 1744 (;) - Ιωάννινα 24/1/1822) επισημαίνει (βλ. εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 28 Φεβρουαρίου 2010) η επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας Έφη Γαζή: «Εμβληματική όσο και αινιγματική φυσιογνωμία της Οθωμανικής, της Ελληνικής αλλά τελικά και της Ευρωπαϊκής Ιστορίας του ύστερου 18ου και του 19ου αιώνα, ο Αλή Πασάς κατέχει ιδιαίτερη θέση για δύο κυρίως λόγους: α) ανέλαβε κεντρικό ρόλο στις διαδικασίες μετασχηματισμού της οθωμανικής κοινωνίας της περιόδου. Αξιοποιώντας την κρίση των κεντρικών δομών εξουσίας και τις επί μέρους συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις, επεδίωξε τη συγκρότηση μιας "τοπικής ηγεμονίας" και την επέκταση της περιφερειακής κυριαρχίας του σε μια επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αν και δεν ήταν ο μοναδικός "τοπικός" ηγεμόνας που το επεδίωξε, κατόρθωσε ωστόσο να μεταβληθεί από "περιφερειακό παίκτη" σε σχεδόν "κεντρικό πρωταγωνιστή" και β) η "εικόνα" του αποτελεί προϊόν τόσο της ευρωπαϊκής φαντασίας της περιόδου όσο και της δικής του δημιουργικής παρέμβασης στη στερεοτυπική πρόσληψη της Ανατολής. Αναπτύσσοντας πολύπλευρες σχέσεις με τις ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις της εποχής, αλλά και με τους παραγωγούς και διακινητές των ευρωπαϊκών συλλογικών αναπαραστάσεων (περιηγητές, λόγιοι, κ.ά.), ο Αλή Πασάς διαχειρίστηκε έντεχνα (και προς όφελός του) την οριενταλιστική εικόνα του "ανατολίτη πασά"».

Για περισσότερα βλ. "Αρχείο Αλή Πασά Γενναδείου Βιβλιοθήκης", τόμοι α, β, γ, δ, συλλογικό έργο, επιμέλεια Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Δημήτρης Δημητρόπουλος, Παναγιώτης Δ. Μιχαηλάρης, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2010.

Ανατύπωση από τον δίσκο Gramophone Concert Record 11-12166.

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Άγνωστος
Τραγουδιστές:
Κύριος Λευτέρης [Μενεμενλής ή Μπεσλεμεδάκης Λευτέρης]
Χρονολογία ηχογράφησης:
06/1910
Τόπος ηχογράφησης:
Σμύρνη
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Εκδότης:
Victor
Αριθμός καταλόγου:
63544-B
Αριθμός μήτρας:
1600y
Διάρκεια:
3:00
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Vi_63544_Gianniotiko
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Γιαννιώτικο", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=5043

Πρόκειται για παραλλαγή του γνωστού γιαννιώτικου τραγουδιού "Αλή Πασάς". Αναφέρεται στην πυρπόληση των Ιωαννίνων (1820-1821) από τον διοικητή τους Αλή Πασά κατά την πολιορκία της πόλης από τα στρατεύματα του σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μαχμούτ Β΄.
Σύμφωνα με τον Αριστομένη Καλυβιώτη (2015: 144-147): «Η μελωδία του διακρίνεται κατά κανόνα σε δύο μέρη: στο κύριο μέρος της που έχει αργό ρυθμό σαν "κλέφτικο" και στο γύρισμα, που είναι πιο γοργό. Αυτό το δεύτερο μέρος, σε πολλές εκτελέσεις είναι τραγουδισμένο χορωδιακά. Μέχρι το 1922, το συναντάμε ηχογραφημένο στην Μικρά Ασία με τους τίτλους "Γιαννιώτικο" (ή "Γιαννιότικο") και "Γιαννιώτικος μανές". Πρέπει να διευκρινισθεί όμως ότι το τραγούδι δεν έχει την χαρακτηριστική δομή του αμανέ. Ίσως το αποκάλεσαν έτσι, λόγω του αργού ρυθμού που έχει η βασική μελωδία του. Μετά το 1922, το συναντάμε ηχογραφημένο και με τους τίτλους "Λειβαδιά αλά Μωραΐτικα" ή και σκέτο "Λειβαδιά".
Οι στίχοι του, σχεδόν σε κάθε ηχογράφηση είναι διαφορετικοί. Κατά κανόνα αναφέρονται στον Αλή Πασά. Είναι επαινετικοί γι’ αυτόν, αφού τον εξυμνούν για τη δύναμη και το κύρος του. Υπάρχουν όμως και ηχογραφήσεις, που πάνω στην μελωδία του έχουν "τοποθετηθεί" στίχοι ερωτικοί. [...]
Μετά το 1922 και μέχρι το 1940, ηχογραφήθηκε πολλές φορές. Ακούγεται μέχρι σήμερα. [...] Στις εκτελέσεις που έχουν τον τίτλο "Λειβαδιά", υπάρχουν σχεδόν πάντα οι στίχοι:

Έμορφη πού ’ναι η Λειβαδιά, πού κείται μέσ’ το ρέμα
παν’ τα κορίτσια για νερό κι’ έρχονται φιλημένα

[...] καταγράφονται τριάντα τέσσερις διαφορετικοί δίσκοι του "Αλή Πασά", που ηχογραφήθηκαν την περίοδο 1900-1926. Δύο απ’ αυτούς είναι πλαστογραφημένοι, δείγμα κι αυτό της μεγάλης διάδοσής του εκείνη την περίοδο.
Στην ελληνική βιβλιογραφία ο "Αλή-Πασάς" υπάρχει σε πολλές συλλογές δημοτικών τραγουδιών. Ο Ανδρέας Ντάκουλας μάλιστα, έχει καταγράψει δυο παραλλαγές του ("Αλή Πασάς" και "Όμορφη πού ’ναι η Λειβαδιά"), παραθέτοντας και τη μουσική του σε βυζαντινή μουσική σημειογραφία».

Για τη μορφή και τις πολιτικές ικανότητες του μουσουλμανικού θρησκεύματος και αλβανικής καταγωγής πασά των Ιωαννίνων Tepedelenli Ali Paşa (Τεπελένι 1744 (;) - Ιωάννινα 24/1/1822) επισημαίνει (βλ. εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 28 Φεβρουαρίου 2010) η επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας Έφη Γαζή: «Εμβληματική όσο και αινιγματική φυσιογνωμία της Οθωμανικής, της Ελληνικής αλλά τελικά και της Ευρωπαϊκής Ιστορίας του ύστερου 18ου και του 19ου αιώνα, ο Αλή Πασάς κατέχει ιδιαίτερη θέση για δύο κυρίως λόγους: α) ανέλαβε κεντρικό ρόλο στις διαδικασίες μετασχηματισμού της οθωμανικής κοινωνίας της περιόδου. Αξιοποιώντας την κρίση των κεντρικών δομών εξουσίας και τις επί μέρους συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις, επεδίωξε τη συγκρότηση μιας "τοπικής ηγεμονίας" και την επέκταση της περιφερειακής κυριαρχίας του σε μια επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αν και δεν ήταν ο μοναδικός "τοπικός" ηγεμόνας που το επεδίωξε, κατόρθωσε ωστόσο να μεταβληθεί από "περιφερειακό παίκτη" σε σχεδόν "κεντρικό πρωταγωνιστή" και β) η "εικόνα" του αποτελεί προϊόν τόσο της ευρωπαϊκής φαντασίας της περιόδου όσο και της δικής του δημιουργικής παρέμβασης στη στερεοτυπική πρόσληψη της Ανατολής. Αναπτύσσοντας πολύπλευρες σχέσεις με τις ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις της εποχής, αλλά και με τους παραγωγούς και διακινητές των ευρωπαϊκών συλλογικών αναπαραστάσεων (περιηγητές, λόγιοι, κ.ά.), ο Αλή Πασάς διαχειρίστηκε έντεχνα (και προς όφελός του) την οριενταλιστική εικόνα του "ανατολίτη πασά"».

Για περισσότερα βλ. "Αρχείο Αλή Πασά Γενναδείου Βιβλιοθήκης", τόμοι α, β, γ, δ, συλλογικό έργο, επιμέλεια Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Δημήτρης Δημητρόπουλος, Παναγιώτης Δ. Μιχαηλάρης, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2010.

Ανατύπωση από τον δίσκο Gramophone Concert Record 11-12166.

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Άγνωστος
Τραγουδιστές:
Κύριος Λευτέρης [Μενεμενλής ή Μπεσλεμεδάκης Λευτέρης]
Χρονολογία ηχογράφησης:
06/1910
Τόπος ηχογράφησης:
Σμύρνη
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Εκδότης:
Victor
Αριθμός καταλόγου:
63544-B
Αριθμός μήτρας:
1600y
Διάρκεια:
3:00
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Vi_63544_Gianniotiko
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Γιαννιώτικο", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=5043

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης