Ο Παναγιώτης Κουνάδης αναφέρει για την ηχογράφηση (2010, 1: 42):
«Διαδεδομένο τραγούδι της Σμύρνης που εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Το ηχογράφησε ο Γάλλος γλωσσολόγος και ελληνιστής Hubert Pernot στη Χίο το 1898-1899 σε κέρινους κυλίνδρους, σημειώνοντας ότι εισήχθη από τη Σμύρνη. Οι κέρινοι κύλινδροι, πάνω στους οποίους χαράχθηκαν οι Χιώτικες ηχογραφήσεις του Pernot, φυλάγονταν ως τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην έδρα της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Όμως ο Γ. Παχτίκος στο περιοδικό "Μουσική", το οποίο διηύθυνε στην Κωνσταντινούπολη, στο τεύχος Μαρτίου του 1914, με αφορμή την εκτέλεση του τραγουδιού αυτού στο Παρίσι από την Ελληνίδα λυρική τραγουδίστρια Ελπίδα Καλογεροπούλου, αναφέρει ότι δεν είναι ελληνικό, επειδή η μελωδία του προϋπήρχε στην Αίγυπτο.
Αναφέρεται και από τον Σωκράτη Προκοπίου, ως ρεμπέτικο, στο βιβλίο του "Σεργιάνι στην παλιά Σμύρνη". Περιλαμβάνεται στις "Πέντε λαϊκές ελληνικές μελωδίες" που μετέγραψε για πιάνο ο Maurice Ravel στις αρχές του 20ού αιώνα.
Ηχογραφείται για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη το 1906 ή 1907 (δίσκος Odeon 16030), χωρίς να αναγράφονται στην ετικέτα άλλα στοιχεία. Ελληνική Στρατιωτική Μπάντα το ηχογραφεί χωρίς τραγουδιστή στη Νέα Υόρκη (Columbia E-2896, 1915-1916).
Επανήλθε στη δισκογραφία των 33 στροφών με την Ξανθίππη Καραθανάση το 1970».
Αναφορά στο τραγούδι περιλαμβάνεται στη στήλη Γράμματα και Τέχναι του μηνιαίου περιοδικού Πινακοθήκη (έτος ΙΒ, Ιούνιος-Ιούλιος 1912, τ. 136-137, σελ. 92) : «Ωραιοτάτην εκτέλεσιν της Ελληνικής μουσικής παρουσίασεν εις Στρασβούργον η γλυκυτάτη Ινδο-Ολλανδή αοιδός κ. Σόργκα, αποδώσασα με απαράμιλλον τέχνην και βαθείαν συγκίνησιν πλείστα Ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Εις αυτά εμπερικλείεται ολόκληρος η ψυχή της μεγάλης Ελλάδος, της κλασικής αυτής χώρας του Φωτός και της Εμμορφιάς.
"Το τραγούδι της νύμφης", "Κάτω στην Εκκλησιά", "Καπετάν Βασιλική", "Γιαρούμπι-γιαρούμπι" κτλ κτλ. - όλα παθητικά ερωτικά τραγούδια, αλλά βαθειά δραματικά, ήσαν ωσάν μια μακρυνή μυστηριώδης φωνή ωσάν την φωνήν της Ανατολής που μιλούσε.
Όλαι αυταί αι μελωδίαι αρμονισμέναι από τον Ραβέλ συνετέλεσαν υπερβολικά εις την ανάδειξιν της απαραμίλλου αυτής καλλιτέχνιδος, απαραμίλλου διά την θερμήν και συναρπάζουσα φωνήν της, απαραμίλλου διά την έκφρασιν και διά την Ελληνικήν εμμορφιά της και τα λεπτά χαρακτηριστικά και το ωραίον παράστημα.
Η κ. Σόργκα δεν είνε άγνωστος διά τας Αθήνας, ένθα είχε αλησμονήτους επιτυχίας».
Ο Παναγιώτης Κουνάδης αναφέρει για την ηχογράφηση (2010, 1: 42):
«Διαδεδομένο τραγούδι της Σμύρνης που εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Το ηχογράφησε ο Γάλλος γλωσσολόγος και ελληνιστής Hubert Pernot στη Χίο το 1898-1899 σε κέρινους κυλίνδρους, σημειώνοντας ότι εισήχθη από τη Σμύρνη. Οι κέρινοι κύλινδροι, πάνω στους οποίους χαράχθηκαν οι Χιώτικες ηχογραφήσεις του Pernot, φυλάγονταν ως τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην έδρα της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Όμως ο Γ. Παχτίκος στο περιοδικό "Μουσική", το οποίο διηύθυνε στην Κωνσταντινούπολη, στο τεύχος Μαρτίου του 1914, με αφορμή την εκτέλεση του τραγουδιού αυτού στο Παρίσι από την Ελληνίδα λυρική τραγουδίστρια Ελπίδα Καλογεροπούλου, αναφέρει ότι δεν είναι ελληνικό, επειδή η μελωδία του προϋπήρχε στην Αίγυπτο.
Αναφέρεται και από τον Σωκράτη Προκοπίου, ως ρεμπέτικο, στο βιβλίο του "Σεργιάνι στην παλιά Σμύρνη". Περιλαμβάνεται στις "Πέντε λαϊκές ελληνικές μελωδίες" που μετέγραψε για πιάνο ο Maurice Ravel στις αρχές του 20ού αιώνα.
Ηχογραφείται για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη το 1906 ή 1907 (δίσκος Odeon 16030), χωρίς να αναγράφονται στην ετικέτα άλλα στοιχεία. Ελληνική Στρατιωτική Μπάντα το ηχογραφεί χωρίς τραγουδιστή στη Νέα Υόρκη (Columbia E-2896, 1915-1916).
Επανήλθε στη δισκογραφία των 33 στροφών με την Ξανθίππη Καραθανάση το 1970».
Αναφορά στο τραγούδι περιλαμβάνεται στη στήλη Γράμματα και Τέχναι του μηνιαίου περιοδικού Πινακοθήκη (έτος ΙΒ, Ιούνιος-Ιούλιος 1912, τ. 136-137, σελ. 92) : «Ωραιοτάτην εκτέλεσιν της Ελληνικής μουσικής παρουσίασεν εις Στρασβούργον η γλυκυτάτη Ινδο-Ολλανδή αοιδός κ. Σόργκα, αποδώσασα με απαράμιλλον τέχνην και βαθείαν συγκίνησιν πλείστα Ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Εις αυτά εμπερικλείεται ολόκληρος η ψυχή της μεγάλης Ελλάδος, της κλασικής αυτής χώρας του Φωτός και της Εμμορφιάς.
"Το τραγούδι της νύμφης", "Κάτω στην Εκκλησιά", "Καπετάν Βασιλική", "Γιαρούμπι-γιαρούμπι" κτλ κτλ. - όλα παθητικά ερωτικά τραγούδια, αλλά βαθειά δραματικά, ήσαν ωσάν μια μακρυνή μυστηριώδης φωνή ωσάν την φωνήν της Ανατολής που μιλούσε.
Όλαι αυταί αι μελωδίαι αρμονισμέναι από τον Ραβέλ συνετέλεσαν υπερβολικά εις την ανάδειξιν της απαραμίλλου αυτής καλλιτέχνιδος, απαραμίλλου διά την θερμήν και συναρπάζουσα φωνήν της, απαραμίλλου διά την έκφρασιν και διά την Ελληνικήν εμμορφιά της και τα λεπτά χαρακτηριστικά και το ωραίον παράστημα.
Η κ. Σόργκα δεν είνε άγνωστος διά τας Αθήνας, ένθα είχε αλησμονήτους επιτυχίας».
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
